AŞIK YENER

KİMDİR: Halk Ozanı 

DOĞUMU : 1928 Yılında Elbistan’ın Tanır köyünde doğdu. Asıl adı Hacı Yener’dir. Tanırlı Aşık Yener diye de bilinir.

ÖĞRENİMİ   

İLKOKUL: İlk okulu 1928 yılında köyünde okuduktan sonra,

ORTA ÖĞRENİM: Adana Düziçi Köy Enstitüsüne devam etti.

1946 Yılında Hasanoğlan Köy Enstitüsünü bitirdi.

ÇALIŞTIĞI ALANLAR: Önce kendi yöresinde, daha sonra Kayseri ve İstanbul’da sağlık memuru olarak çalıştı. Bir süre de bucak Müdürü olarak görev yaptı.

EDEBİ HAYATI: Âşıklık geleneğini sürdürerek şiire küçük yaşlardan itibaren başladı. Yani ilkokulda şiir yazmaya başladı. Bu yıllarda aile büyüklerinden dinlediği türküler ve halk hikâyeleri, öncesini  tanımasında yardımcı oldu.

CEZA: 1962 Yılında politik nedenlerden dolayı bir süre tutuklu kaldı. Bundan dolayı uzun süre sıkıntılar yaşadı. Gördüğü baskı sonrası il değiştirmek zorunda kaldı(1).  Altı yıl açığa alındı.  Daha sonra aklanarak eski görevine dönen Aşık Yener 1978 yılında emekli oldu. 

TAKLİT ETMEDİ
İçindeki sevginin, dostluğun gelişmesi için çok yönlü okudu.    Pir Sultan Abdal, Yunus Emre, Karacaoğlan, Köroğlu ve Aşık Veysel’den etkilendi ama taklit etmedi. (2).

SEÇTİĞİ KONULAR: Âşık Yener, şiirlerinde sevgi, doğa, ayrılık, toplumsal taşlama ve yergi gibi hemen her konuyu işlemektedir.

DÜŞÜNCESİ VE KİŞİLİĞİ:  Demokrat, devrimci, ilerici bir insan olduğunu, zamanla, ülkenin içinde bulunduğu durum, kendini sarstığını, düşündürdüğünü vurgular(3). 

FELSEFESİ: Alevi kökenli olmasa da  Alevilik felsefesini benimsemiş bir ozan olduğunu söyler(4). 

ÖLÜMÜ: 2009.

ESERLERİ: Şiirlerinin birçoğu, çeşitli sanatçılarca bestelenen Aşık Yener şiirlerini;

                 1.  Deyişler Demeti - 1982-1992,

                 2. Yol Ver Dağlar Yol Ver Bana - 1998,

                 3. Binboğadan Marmaraya – 2002, adlı eserlerde toplamıştır.

---------------------------------------------------

AÇIKLAMA

Folklor Edebiyat Dergisi, Kasım-Aralık, 1997, 12. Sayında yayınlanan ve  1996 yılında AYHAN AYDIN’ yapılan bir söyleşide  şunları söylemektedir:

(1). Halk ozanı, yöneticilere dalkavukluk yapan birisi değildir. Halk ozanı halkın yanında olan kişidir. Halkın sorunlarını düşünüşünü, duygularını, sevgilerini yansıtır şiirlerinde.
Şiirlerimde devamlı halkın haklı davasının yanında olmamdan dolayı birçok kez tutuklandım. Beni tımarhaneye tıkmak istediler, çok yoğun baskılar nedeniyle İstanbul’a gitmek zorunda kaldım. 6 yıl görevimden açığa alındım. Mahkemem 6 yıl boyunca devam etti. Tekrar görevime döndükten sonra da bu kez Kayseri’ye sürüldüm. Şiirlerim suçlu bulunuyordu fakat ben o suçu işlemeye devam ettim.

Bitmez çile tükenmeyen sefalet
Yıllar yılı başımızda taç bizim
Vicdansızlar kanun çiğner maharet
Gerçekleri söylememiz suç bizim

-----

(2). Elbette ki büyük halk ozanlarının şiirlerini okudum, onlardan etkilendim. Fakat ben onları taklit etmedim. Kendi şiirimi kurmaya çalıştım. Taklitle bir yere varılamaz. Sanat edebiyat yaratılamaz. Ama etkilenmeler olabilir. Bu da normaldir.

Ben çocukluktan itibaren başta Pir Sultan Abdal, Yunus Emre, Karacaoğlan, Köroğlu gibi halk ozanlarının, halk şiiri yazanların eserleriyle birlikte diğer şair ve yazarların da eserlerini okuyarak yetiştim. Hepsinin derin etkileri oldu bana. İnsan sevgisini, hümanizmayı, kardeşliği, dostluğu, eşitliği şiirlerinde işlemiş bir Yunus Emre, haksızlıklara karşı direnebilen bir Pir Sultan Abdal, güzellikleri şiirlerinde işleyen bir Karacaoğlan değerli isimlerdir. Onların şiirlerinde yoğun insan severlik ince bir duyarlılık vardır. Bunlara daha birçoklarını eklemek mümkün, Aşık Veysel zaten benim hocamdır.

Bizlerin öldükten sonra da yaşatılması halkın yararınadır. Bizler halkın diliyiz, halkın kulağıyız, halkın sesiyiz.

Bir halk ozanı olarak devamlı her türlü gericiliğe ve kötülüğe karşı gelmeye çalıştım.

Gerçek bir halk ozanı hiçbir zaman herhangi bir menfaat düşünmeden toplumun yanında olan kişidir. Nasıl ki zoraki şair olunamazsa zoraki halk ozanı da olunamaz. Halk ozanlığı apayrı bir yapıdır. Halk ozanlığı özgün bir yapıdır. Ozan yetişmesiyle, eğitimi, etkilenmeleriyle eserlerini ortaya koyar.

Halk ozanının büyük cesareti olmalıdır. O korkmadan haykırabilmelidir, haksızlıklar karşısında gerçekleri. Bana büyük baskılar yapıyorlardı. Benim ise bir şiirim vardır, buna karşı.

Korkmam ulan korkmam zalim dölleri
Bin türlü sualle yorsanız beni
Sıkıyönetimin zalim kulları
Acı sözler ile kırsanız beni

-----

(3). Ben sürekli yaşamın içindeyim. Her türlü insanca yaşam tarzına açık bir yapım vardır. Seyahat etmeyi çok seviyorum. Değişik insanları tanımak, onlarla konuşup kaynaşmak vazgeçemediğim tutkularımdandır.  Doğaya bayılıyorum. Doğasız yaşam zaten düşünülemez. Hayatı, gençleri, yenilikleri çok sevip her şeyi kendime yakın hissediyorum. Beni yaşama bağlayan çok şey var. İçimde umutlarımı hep yaşatırım. Umutsuzluğa hiç düşmem. En çok insanlığa bir şeyler verebilmiş kişileri severim.

Ülkemizde sayısız sorun yaşanıyor. Her geçen gün de daha fazla arttığını görüyoruz sorunların. Açlık, sefalet, cinayetler, intiharlar, baskı, sömürü, ayrımcılık… hat safhada. 

Halk ozanları gerçeklerin peşinde, aksaklıklara, baskılara isyan eden, insanları, yöneticileri uyaran insanlardır. Nasıl ki halk yokluk-yoksulluk içindeyse ozan da o yokluk ve yoksulluğu görebilendir. Ozan, halkın diline tercüman olarak sorunları yansıtmalıdır.

Aşık Veysel değer verdiğim, çok sevdiğim bir ozandı. İyi niyetli, samimi birisiydi. Aşık Veysel’i toplumsal şiirler yazmadığı için eleştiriyorlar. Fakat o kendi boyutunda sevgiyi, duyguyu, güzelliği işleyen şiirler yazdı. İnsanlara niye şöyle değil de böyle şiirler yazıyorsun, diyemeyiz. Buna kimsenin hakkı yoktur. O yine de ileri değerleri savunuyordu.

Şimdi tek tek sayamayacağım, birçok ozan yakın dostumdur. Ben onları, onlar beni severler. Bir Hüseyin Çırakman’ın şiiri güçlüdür, önemlidir. Genç halk ozanları şiirlerini bana getirip beğenip beğenmediğimi sorarlar. Ben de onlara, benim şiirim Karacaoğlan’ın, Pir Sultan’ın, Yunus’un şiiri gücünde değil, diye yılgınlığa düşmeyin derim. Her çiçeğin bir kokusu, güzelliği vardır. Her gülün bir kokusu vardır. Gökyüzünde yüzlerce yıldız vardır. Bir kısmı çok parlaktır. Fakat onların yanında da yıldızlar vardır. Önemli olan ürün meydana getirebilmektir, diyorum genç ozanlara. Devamlı yazılmalı, çaba harcanmalıdır. Ozanlık, şairlik bir halka gibidir. Birbirine bağlanır, kopmaz. Karamsar olmamak gerekir, sürekli çaba harcamak gerekir.

Ülke yönetimindekilerin bilgili tecrübeli insanlar olması gerekir. Çıkarlar ortadan kaldırılmalıdır. Ortak insani yararlar ön plana getirilmelidir. Toplumun gereksinmelerini karşılayacak yeni kanunlar, hukuk yolları bulunmalıdır. Yani önce devleti yönetenlerin insanlara layık niteliklere sahip olmaları sağlanmalıdır. Toplumun ortak yararı için artık laçkalaşmış hukuk sisteminin değiştirilmesi gerekir. Parlamento, hukuk sistemi, eğitim sistemi, çağdaş, uygar, ileri bir hale getirilmeden bu ülkede bir şey değişmez. Teokrasiyi isteyenlere, gericilere karşı daha da çok uyanık ve dikkatli olmalıyız.

-------

(4).  Alevi kökenli olmasam da Alevilik felsefesini benimsemiş bir ozanım, ben. Alevilik-Bektaşilik bir kültür ve felsefesidir. Mezhepsel değildir. Aleviler genelde çağdaş demokrat insanlardır. Ezilmiş, horlanan insanlardır. Ama her şeye rağmen düşüncelerinden ödün vermemişlerdir.
Alevilik-Bektaşilik felsefesi bir ezilmişliğin içinden gelmiştir yüzyıllar boyu. Hep dışlanıp, hor görülmüşlerdir Aleviler-Bektaşiler. Ayrıcalıklara tabi tutulmuşlardır. 
............................................................................................

ŞİİRLERİ

1.

EKSİK OLMAZ

Ağustos gelse de Temmuz geçse de

Yüce dağbaşında kış eksik olmaz

Kimse bakmaz söğüt yaprak açsa da

Meyvalı ağaçta taş eksik olmaz

İyiler iyilik yolundan şaşmaz

Denizler coşsa da kabarıp taşmaz

Bir kötüye varıp kimse bulaşmaz

Yiğidin başında iş eksik olmaz

Nehirler coşarlar ırmaklar çağlar

Yol vermez ki gidem sıralı dağlar

Yarinden ayrılan ah çeker ağlar

Aşığın gözünden yaş eksik olmaz

Gül açar dalların yücelerinde

Yar ismi dilimin hecelerinde

Ben Aşık Yener’in gecelerinde

Karalı karalı düş eksik olmaz

-----

2.

SORAN OLURSA

Ey sevgili beni bir zaman sonra

Göçüp gitti dersin soran olursa

Nice yıllar geçti geri dönmedi

Çoktan yitti dersin soran olursa

Unutulup gitti geçen her günde

Hatırlanmaz oldu bayram düğünde

Aşkımdan köz düşen garip gönlünde

Duman tüttü dersin soran olursa

Sellere karışan toprak kil gibi

Rüzgara kapılan bir mendil gibi

Eriyip tükenen bir kandil gibi

Yanıp bitti dersin soran olursa

Söyle Aşık Yener talihe küstü

Sevgiden sevdadan umudun kesti

Mezar taşlarında bir akşam üstü

Baykuş öttü dersin soran olursa

-----

3.

DOKTOR BEY

Çok derdim var teker teker söyleyim

Şöyle biraz gelir misin doktor bey

Lokman sensin ben gayriyi neyleyim

Derde derman bulur musun doktor bey

Gör halimi hele gel de şöylece

Günüm zindan bir yıl bana her hece

Oturmazsan ayaküstü böylece

Beş dakika kalır mısın doktor bey

Kör cahil mi yutmuş mudur ilimi

Mecnun mudur sevdalı mı deli mi

Alim midir evliya mı veli mi

Kimde ne var bilir misin doktor bey

Savaşım var bu hayatla başa baş

Yalnız kuşa gelen geçen vurur taş

Desem sana derdime ol arkadaş

Kabul edip olur musun doktor bey

Âşık Yener yakışır mı saraya

Kader bizi sürükledi buraya

İlaç neyler yürekteki yaraya

Neşter vurup alır mısın doktor bey

------

4.

Yol Ver Dağlar

Başı duman pare pare

Yol ver dağlar yol ver bana

Gönlüm gitmek ister yare

Yol ver dağlar yol ver bana

Kayseri'nin uzun yolu

Çekip gitsin yare doğru

Gözlerim yaş dolu dolu

Yol ver dağlar yol ver bana

Âşıklıktır benim karım

Çok özledim nazlı yârim

Dudu dillim sitemkârım

Yol ver dağlar yol ver bana

Karlı başından esmedim

Ben o yâre hiç küsmedim

Daha umudum kesmedim

Yol ver dağlar yol ver bana

Filiz yârim yaprak olur

Gazel olur toprak olur

Sırma saçı ak ak olur

Yol ver dağlar yol ver bana

Yar bir rakip bulur sonra

Gidip elin olur sonra

Âşık Yener ölür sonra

Yol ver dağlar yol ver bana 

------

5.

söylememiz 

suç bizim 

Bitmez çile tükenmeyen sefalet

Yıllar yılı başımızda taç bizim

Vicdansızlar kanun çiğner maharet

Gerçekleri söylememiz suç bizim

Ankara’da türlü türlü plan var

İstanbul’da açık açık talan var

Seksen bine köpek satıp alan var

Sorsak hele kıymetimiz kaç bizim

Kanuni Han önder olup askere

Seferi var Avrupa’ya on kere

Ecdadının at sürdüğü yerlere

Çöpçülüğe akın eden göç bizim

Vurguncular sayfiyede Ada’da

Köşkleri var Şişli, Levent, Moda’da

Yedi nüfus kiracı tek odada

İki metre yerimiz yok hiç bizim

Aşık Yener bozma gene asabı

Soysun hele fırsatçılar kasabı

Elbet bir gün sorulacak hesabı

En sonunda alınacak öç bizim

-----

6.

BU VATAN KİMİN

(Orhan Şaik Gökyay’a Cevap)

Bu vatan toprağın tam üzerinde

Dipdiri ayakta duranlarındır

Büyük şehirlerin orta yerinde

On katlı saraylar kuranlarındır

Sivri zekasıyla bin tuzak kurup

Tilki düzeniyle tetikte durup

Halkımın sırtından milyonlar vurup

“Daha var mı” diye soranlarındır

Yoksul bir iş için girer sıraya

Bekle ki iş bulsun seneye aya

Tekmil bakanlıklar hem Çankaya’ya

Teklifsiz destursuz girenlerindir

Hanlar köşkler yatlar tüm sıra sıra

Elli kat elbise yüz çift kundura

Gönlü çektiği an Paris Londra

Atlayıp uçağa görenlerindir.

Ele kalkan yapıp imanı dini

İçinde saklayıp garazı kini

Kendi günde alıp doksan yüz bini

İşçiye yüz lira verenlerindir

Sevgili nazlanır durur kolunda

Cins köpek sağında uşak solunda

Tarabya’ya doğru sahil yolunda

Binip mersedese sürenlerindir

Boğaz otelleri bakar denize

Siyah havyar yenir beşbin beşyüze

Ellibini sayıp bakire kıza

Sütün kaymağını derenlerindir

Aşık Yener aşkı devrim kızının

Teli de devrimci divan sazının

Halk için söyleyen halk ozanının

Koluna zincirler vuranlarındır

------

7.

VEYSEL’E AĞIT

Kanlı Kızılırmak Yıldız dağları

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Yansın Şarkışla’nın viran bağları

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Naz ile duvara yaslansın sazı

Karalar bağlansın gelini kızı

Kavurdu gönlümü derin bir sızı

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Nice yıl dolaştı söyledi çaldı

Eseri yurduna yadigar kaldı

O’nu sadık yari toprak mı aldı

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Başkent Ankara’ya ulaştı posta

Karalı bir haber geldi Sivas’ta

Başvekil bakanlar mebuslar yasta

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Karanlık dünyasın aydınlık gördü

Nice unutulmaz eserler verdi

“Hayatın yalan ölüm bir gerçek” derdi

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Uzun ince yolda hem bile bile

Gahi ağlayarak gahi de güle

Yolcusu sonunda vardı menzile

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Derdini döktüğü derin dereler

Rakipler gitsin ki geçit vereler

Sivrialan Köyü bütün yöreler

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Ünü duyulurdu bütün dünyada

İngiliz Fransız hem Almanya’da

Mevlana duymuştu ağlar Konya’da

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Dağlan benim gönlüm yürekten dağlan

Ağla Veysel için karalar bağlan

Emrah Yunus Emre Karacaoğlan

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Nice yiğitleri nice canları

Nice ozanları nice hanları

Aşık Ruhsatiyle Pir Sultan’ları

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Ferhat ah eyleyip dağlar deliyor

Aslı Han Kerem’e sabır diliyor

Açın sinenizi Veysel geliyor

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

Bak göçüp gidiyor günleri dolan

Üç damla gözyaşı geride kalan

Kanma Aşık Yener bu dünya yalan

Hani Aşık Veysel Sivas elleri

------

8.

EGEMENLİK MİLLETİNDİR

Hem kayıtsız, hem de şartsız

Egemenlik milletindir

Ruhsatsız, vizesiz, kartsız

Egemenlik milletindir.

Oğuz, Selçuklu boyumuz

Türk oğlu Türk’tür soyumuz

Özgürlük bizim huyumuz

Egemenlik milletindir.

Çağdaşlığın gerçek yüzü

Demokrasimizin özü

Atatürk’ün kutsal sözü

Egemenlik milletindir.

Biriz neş’e, tasamızda

Soframızda, masamızda

Yazar Anayasamızda

Egemenlik milletindir.

Kentin, kasabanın, köyün

Töresi var her bir şeyin

Ne paşanın, ne de beyin

Egemenlik milletindir.

Vatanın temel taşıyız

Biz bu yurdun yurttaşıyız

Diktatörlüğe karşıyız

Egemenlik milletindir.

Anlamayan beri gelsin

Gelip bizden öğüt alsın

Bilmeyenler varsa, bilsin

Egemenlik milletindir.

Aşık Yener’in emeli

Herkes gerçeği bilmeli

Adalet mülkün temeli

Egemenlik milletindir.

------

9.

HER ŞEY BOŞ 

Üç günlük yalancı fani dünyaya

Kimler konup kimler göçmediler ki

Kimisi atlı da, kimisi yaya

Kimler gelip, kimler geçmediler ki

Gördük nice Ağa, nice Beyini

Koyup da gittiler olan şeyini

Feleğin sunduğu ecel meyini

Kimler alıp, kimler içmediler ki

Herkes niyetince giydi donunu

Kendi amelince gördü sonunu

Hayır tohumunu, şer tohumunu

Kimler ekip, kimler biçmediler ki

Aşık Yener benim ozan dağımda

Her mevsim yıllarca ömür çağımda

Dostluk gülü bitti gönül bağımda

Kimler bakıp, kimler seçmediler ki

------ 

10.

OZANCA

Korkmam ulan korkmam zalim dölleri

Bin türlü sualle yorsanız beni

Sıkı Yönetimin emir kulları

Acı sözler ile kırsanız beni

Zincirlerle bağlansam da kolumdan

Dipçiğiniz kalkmasa da dalımdan

Halk ozanıyım dönmem yolumdan

Çekip mavzer ile vursanız beni

Namerdim ben size boyun bükersem

Affedilmem için diller dökersem

Kör olsun gözlerim bir off çekersem

Bağlayıp cellada verseniz beni

Ozan gerçek yazar, gerçeği söyler

Açlıktan iniler şehirler, köyler

Gene yazacağım hep aynı şeyler

Yağlı kementlere sarsanız beni

Çekseniz de Pir Sultan’ın darına

Bugünkü sözümü koymam yarına

Değil ki Maraş’ın zındanlarına

Götürüp Fizan’a sürseniz beni

Zalim Yusuf Paşa, vicdansız Vali

Sizin boynunuzda halkın vebali

Şahınızdan korkmam İsa misali

Tutup da çamıha gerseniz beni

Aşık Yener ölmez eroğlu erler

Bir gün yıkılır bu köhne eserler

Özü, sözü doğru, kendi mert derler

Dosta, düşmanlara sorsanız beni

------

11. 

GEL BANA

Aşkınla yandığım gül yüzlü yarim

Mavi sular gibi ak da gel bana

Bir bahar mevsimi akşamüzeri

Saçına sümbüller tak da gel bana

Hasretle tutuşur sevdanı çeken

Goncalar kuruyup olmadan diken

Senin hayalinle avunur iken

Şöyle usul usul çık da gel bana

Ölürüm gözlerim seni görmezse

Gönlüm aşk bağından güller dermezse

Eğer annen duyup izin vermezse

Uykuya dalsın da çek de gel bana

Şadolsun bu gönlüm yeniden yeni

Mestane bakışın mest etsin beni

Aşık Yener kulun özledi seni

Hasretle yollara bak da gel bana

------

12. 

GELDİ GEÇTİ

Çocukluk yıllarım gençliğim derken

Seneler ne çabuk geldi de geçti

İçimde yaşamak umudu varken

Felek kozlarını böldü de geçti

Çok dostlar vakitsiz bizi boşladı

Gönlümde hüzünlü dönem başladı

Kimisi serseri diye taşladı

Kimi mecnun diye güldü de geçti

Aşık Yener yoktur garazım kastım

Dostluk dergahında serili postum

Ben vefa beklerken vefasız dostum

Ok attı sinemi deldi de geçti

------

13.

KİMSEM YOK BENİM 

Yalnızım gurbet elde

Benden başka kimsem yoktur

Tek başıma kaldım çölde

Benden başka kimsem yoktur

Yüceden engine indim

Bir mum gibi yanıp, söndüm

Anasız kuzuya döndüm

Benden başka kimsem yoktur

Yel olup gurbete estim

Sıladan umudum kestim

Ne eşim var ne de dostum

Benden başka kimsem yoktur

Geçiyor gençlik çağlarım

Yas tutar kara bağlarım

Bir gün ölsem yok ağlarım

Benden başka kimsem yoktur

Aşık Yener’im biçare

Yüreğimde türlü yare

Mecnun gezerim avare

Benden başka kimsem yoktur

(Söyleşi 1996

Folklor Edebiyat Dergisi, Kasım-Aralık, 1997, 12. Sayı)

----------------------------------------------------------------