HATAYİ (şıx)

AKTİL AŞIKLARI

KÖYÜN ADI: Köyün asıl adı Aktil olmakla birlikte Cumhuriyet dönemine geçişte Yalıntaş olarak değiştirilmiştir.

KİM KURDU:  Köy; Sevdilli köyü merkezli Alhas (alxas) aşireti mensupları tarafından kurulmuş bir köydür. Köy yaklaşık 1800 yıllarında kurulduğu söyleniyor.

Söylenenlere bakılırsa, köyün kurucusunun Sevdilli köyünden ayrılan Kıcanlar (Qıcan) kabilesinden Kıco Mılle’nin olduğu söyleniyor.

AŞİRETLER: Köyün gelişme sürecinde Alhas (alxas) aşiretinin diğer kabileleri ile birlikte köyde:

1.      Kıcanlar (Qıcan),

2.      Kamberliler (Qemberan),

3.      Çevxiyanlılar (Çêwxwîyan),

4.      Lordinliler (Lordînan),

5.      Husanlılar,

6.      Sılanlar,

7.      Kandanlar,

8.      Turuçlular,

9.      Sinemilli aşiretinden aileler,

10.    Setirekliler,

11.    Örenliyanlılar,

12.    Hasanbekliler (Hesenbêgıyan) gibi kabileler de yaşamaya başlamışlardır.

HOŞGÖRÜ KÜLTÜRÜ:  Köy ırksal bakımdan Kürt’tür ve kırmanc lehçesiyle konuşur. Dinsel açıdan alevidir. Dinsel ritüeller konusunda bölge insanına özgü uygulamalar da görülmektedir.(zöret, ziyaret-i kande) Bu kimliksel özelliklerin yanında köyde belli dönemlerde Ermeni (Hristiyan), Türk (Sünni) ailelerde yaşamışlardır. Köyün sahip olduğu bu hoşgörü kültürü ve bulunduğu konum 1900 – 1960 yılları arasında ekonomik, demografik, kültürel bir merkez olmasını sağlamıştır. Hatta bu dönemde köyde bulunan hane sayısının 200 olduğu nüfusunun ise 1000 olduğu bilinmektedir. Aktil (Yalıntaş) köyünün dönemin merkezlerinden biri haline gelmesini sağlayan diğer bir etken de verimli topraklara, mezralara sahip olmasıdır.

Başlıca Mezralar:

•       Serçekuyusu,

•       Kocapınar ve

•       Bebe mezralarının yanında,  Terzi ve Yazı Yayla alanları vardır.

COĞRAFYA KONUMU: Kahramanmaraş iline 193 km, Elbistan ilçesine 33 km uzaklıktadır.

KÖYÜN İKLİMİ: Akdeniz iklimi etki alanı içerisindedir. Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yerleşim yerinin köy tüzel kişiliği alması ile birlikte köyün tüzel kişiliğini temsil etmesi için köy muhtarlık seçimleri de yapılmaktadır.

KÖYÜN ALTYAPISI:  Köyde, ilköğretim okulu vardır ancak kullanılamamasının yanı sıra taşımalı eğitimden yararlanılmaktadır. Köyün içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi yoktur. Ptt şubesi ve Ptt acentesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
AKTİL AŞIKLARI

(Maraş İli, Elbistan İlçesinin Aktil (Yalıntaş) köyünün ozanları)


1. Ademî,
2. Öztoprak  (Halil Öztoprak),
3. Hatayi (şıx),
4. Şükrü,
5. Özlemî (Haydar Öztoprak)
6. Perişan Derviş (Maraşlı Derviş Mermertaş)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HATAYİ (şıx)

ASIL ADI: Asıl adı Şıx Hatayi İnsan’dır.

DOĞUM YERİ / YILI: Hatayi, 1880 yılında Elbistan’ın Aktil (Yalıntaş) köyünde doğdu.

SOYU: Alhas aşireinin Hasanbeyli kolundan Yusuf oğlu İbrahim’in sekizinci ve en küçük çocuğudur.

ÖĞRENİMİ:  Eğitimini, Aleviliğin şıxlık ekolüne mensup, tasavvufçu yakın aile büyüklerinden ve aile dostlarından aldı. Anadili Kürtçe’nin yanında sonradan Türkçe, Arapça ve Frasça öğrendi. Latin harflerinin kabulünden sonra, bu alfabe doğrultusunda kendi çabasıyla yeniden okuma-yazma öğrendi. Dolayısıyla, birçok kuşakdaşı gibi hem Arap alfabesiyle, hem de yeni Latin alfabesiyle okuyup yazıyordu.

ŞIKLIK AKIMI: Sarız Kırkısraklı Şıx Köse Mamo’nun etkisinde kalmış ve bu felsefeye inanan birçok dost edinmişti. Bu inanca gönül veren ve kendilerini Şıx Mamo yoldaşı olarak adlandıran grup, birbiriyle sürekli istişare ederk Kayseri, Malatya ve Maraş bölgesinde büyük bir inanan kitle oluşturmuşlardı. Bu akım, kendini, “şekilci ve tutucu” olarak nitelendirdiği “dedegân” gruptan üstün görüyordu. Esasen, Kürtler arasında yaygın Ahlehaq inancında da, “şıxlık” makamı “pirlik” makamının üstünde, “mürşidlik” makamı konumundaydı.

Bu grup, yılın belli aylarında sıklıkla biraraya gelerek, görüş alışverişinde bulunur; sazlı-sözlü muhabbetlere katılırdı. Bu ortamlarda yazılan, okunan ve müzikle icra edilen şiir ve deyişlerin bir bölümü bugün ülkede çeşitli sanatçılar tarafından okunagelmektedir.

EVLENDİ: 1910 Yılında Aşiretnin önde gelenlerinden, şıxlık ekolüne mensup Kıco Ağa’nın kızıyla evlendi.

GÖÇ: Hatayi, ekonomik nedenlerle 1955 yılında İskenderun’a yerleşti.

ÖLÜMÜ: 1955 Yılında yerleştiği İskenderun’da 104 yaşında, 1992 Yılında vefat etti.

----------------------------------------------------------------

ŞİİRİ

Güzel Olmayınca

Güzel ne gezersin seyran yerinde

Âlemde her şeyin var olmayınca

Olura olmaza sırrını verme

Bir ahdine bütün yâr olmayınca

Yürü sofum yürü yolundan kalma

Yorulup beyhude boş yere gezme

El gıybetine kuyular kazma

Yanında mürşidin var olmayınca

Kalktı havalandı gönlümün kuşu

Kov-kaybet eylemek kötünün işi

Üstadın tanır mı bundan her kişi

Önünde mürşidi er olmayınca

Varıp bir kötüye sen olma nöker

Değer de çarkına dolunu döker

Ne Allah’tan korkar, ne hicap eder

Bir insanda namus ar olmayınca

Şıh Hatâyî‘m ettim bu sırrı beyan

Kâmil midir cahil sözüne uyan

Bir baştan ağlamak ömüre ziyan

İki baştan sadık yâr olmayınca

KAYNAK: Mehmet Bayrak’ın  “İçtoroslar’da Alevi-Kürt Aşiretler”,  kitabından yararlanılmıştır.

-----------------------------