AŞIK MISDILI

KİMDİR: Halk Ozanı

ASIL ADI: Mustafa Hartlap

NEREDEN GELDİ: Babası başka bir yerde köle iken kaçarak Maraş İlinin Harlap Köyünün Kadılı Obasına sığınır. Ev bark edinir. İlerleyen zamanda Maraş’a yerleşir.

DOĞUMU: Maraş, merkeze bağlı Hartlap Köyünde 1880’de doğdu.

ÖĞRENİMİ: Öğrenimi hakkında somut bir bilgi yoksa da  köy hocalarından yeterli   bilgiyi aldığını söylersek hiç de yanlış olmaz.  Dahası, muhasebeci olduğunu ve bazılarının defterini tuttuğundan yeterli bir eğitim aldığı açıktır.

HİCİV: Güçlü bir hiciv ozandır.  Şiirlerini, şiir severler  hafızasında taşır. Şeflik döneminin demokrasi dışı  uygulamalarını hicveden biri, şiirlerini yazıp, kitaplaştırabilir mi? Elbette yazamaz.

KİŞİLİĞİ:  Herkesi sever ve herkesçe de sevilir. Herkese inanır. Saflığı,  onu ruh  derinliğine götürür. Sanırım, kalender diyebiliriz.

ŞİİR DEFTERİ: Her halk ozanının olduğu gibi onun da şiir defteri vardı. Bu defter, vefatından sonra  eşi dostu arasında kayboldu.

ÖLÜMÜ: 1952 Yılında  vefat etti.

ESERİ: "Büyük Hiciv Şairi AŞIK MISDILI (Mustafa Hartlap'ın) Hayatı ve Şiirleri"

----------------------------------------------------------------

şiiri

CEZA

Nedir çektiğimiz bu cevr ü ceza
Şu yalan dünyada gülmedik gitti
Sardı gönülleri bin türlü eza
Biz bu gam defterin silmedik gitti

Yalan dünya kimlerindir bilinmez
Konup göçenlerden haber alınmaz
Buna girdap derler düşen bulunmaz
Bu pinhan noktayı bulmadık gitti

Alemi sarmıştır bir kara bela
Çıkar karşımıza bir deniz derya
Çok gerçek de değil bir çeşit hülya
Bir semt i sahile ermedik gitti

Ab ı gamla yoğurulmuş binamız
Dağıldı kül oldu yandı sinemiz
Mihnet için doğurmuştur anamız
Felekten intikam almadık gitti

Fısk ile boyanmış dünyamın yüzü
Maşrıka yetişti mağribin tozu
Buna da desinler bir köylü sözü 
Aktı göz yaşımız ölmedik gitti

AŞIK ALİYAR (ALİ ASLAN)

DOĞUMU:   1961 Yılında Afşin'in  Arıtaş Kasabasında doğdu.  

ÖĞRENİMİ.  İlk ve Orta Okul tahsilini Arıtaş Kasabasında yaptı. Liseye Antakya Ticaret Lisesinde başladıysa da bitiremedi. 

İLK ŞİİRLERİNİ: On iki yaşında şiir yazmaya başladı. İlk şiirini  bir doktora yazdı.

ŞİİRLERİNİN KONUSU: Sevgi, tabiat ve sosyal içerikli şiirler yazdı.

GÖREVİ: 1985 yılında Afşin Elbistan Termik Santralında işçi olarak çalışmaya başladı. Halen çalışmaya devam etmektedir (2010 / Ağustos itibariyle).

-------------------------------

şiirleri

---

1.

yayla güzeli

açılmışsın benziyorsun

güllere yayla güzeli

destan olup ta düşmüşsün

dillere yayla güzeli

kelebek gibi uçarsın

göklere kanat açarsın

yürüdükçe gül saçarsın

yollara yala güzeli

obalarda nere yerin

oralarda var mı yarin

meydan okur zülüflerin

yellere yayla güzeli

çatakta sular durulsun

peşinden koşan yorulsun

layık olan yar sarılsın

bellere yayla güzeli

aşık aliyar aslan

----

2.

diyeceğim

Dost eline giden seher yelleri

Eğlenin de biraz dur diyeceğim

Başımdaki binbir türlü halleri

O dosta arzuhal ver diyeceğim

 Ne şad oldu gönlüm ne de neşeli

Yüce dağlar engin çöller aşalı

Uzun yıldır gurbete düşeli

Yanıyor yüreğim kor diyeceğim

Geçerken uğrayın bizim bağlara

Erişmiş mi meyve verir çağlara

Yolumuz düşerse Binboğalara

Yanmış yüreğime kar diyeceğim

Aliyar’ım dolanırım âlemi

Yavaş yavaş doldururum çilemi

Gurbet elde dostlar kesti selamı

Ben şimdi kimlere yar diyeceğim

----

3.

İLKBAHAR GELSİN

Zemheri ayında çiçek açılmaz
Bekle kara gözlüm ilkbahar gelsin
Katar kurup yaylalara göçülmez
Bekle kara gözlüm ilkbahar gelsin

Hep güzeller al yeşili bağlasın
Görenlerin yüreğini dağlasın
Karlar sel olup coşkun çağlasın
Bekle kara gözlüm ilkbahar gelsin

Yolda kalır zemheride yol çeken
Buza murat verir çiçeği eken
Nevruza, sümbüle açılsın mekân
Bekle kara gözlüm ilkbahar gelsin

Aliyar yürekte umudu saklar
Eksiltmez üstüne daha da ekler
Doğa ana bile dört gözle bekler
Bekle kara gözlüm ilkbahar gelsin

Aşık Aliyar ARSLAN

-----

4.

YERMİŞ

Zaman gelip kemikleşip
Dil dönüp te dişi yermiş
Yumrukların balyoz olup
Taş yerine döşü yermiş

Toscular yazmışsa ferman
Göze kesilmişse kurban
Danesiz dönen değirmen
Ancak taş taşı yermiş

Uykudayken derin sular
Bular deli gönlüm bular
Bendeki kaçak uykular
Gecemdeki düşü yermiş

Sessizim boş kese gibi
Büküldüm yaş asa gibi
İnsan bazen Musa gibi
Tabaktan ateşi yermiş

Aliyar gam kucak kucak
Ömrüm hep böyle geçecek
Mevsimsiz domuran çiçek
Arbıldaki kışı yermiş


Aşık Ali YAR

-----

5.

HABERİN YOKTUR

Pervane misali divane gönül

Düştüğün ateşten haberin yoktur

Tebessümü eksik eylemesen de

Gözündeki yaştan haberin yoktur

Sen dalıp gidersin derin kuyuya

Erebilmek için bir yudum suya

Yorgun düşüp daldığın da uykuya

Göreceğin düşten haberin yoktur

Bazen baş üstünde bir taç misali

Bazan ezilirsin bir hiç misali

Meyveye yönelmiş ağaç misali

Yiyeceğin taştan haberin yoktur

Neyine gerekti dünyaya gelmek

Dertler karşısında ayakta kalmak

Üstüne üstlükte aliyar olmak

İşlediğin suçtan haberin yoktur

Aşık Ali YAR

----

6.

KAYDI GİDİYOR


Hurman çayı boz bulanık akarken
Gözüm Binboğaya kaydı gidiyor
Gönlümü verdiğim vefasız gibi
İçime bir ateş koydu gidiyor

Topladım önüme bütün varımı
Dert çekmekten eylemişim karımı
Ardından çektiğim ahu zarımı
Kahkaha zannedip duydu gidiyor

Deryanın içinde kalmışım susuz
Yanar kavrulurum dumansız külsüz
Umut bağladığım çıktı vefasız
Verdiği ikrardan caydı gidiyor

Ala karlı Binboğanın başları
Baharda yaşadım kara kışları
Aliyar’im akan gözüm yaşları
Yorgun yanağımı oydu gidiyor.

Aşık AliYAR

-----------------------------------------------------------------

AŞIK MAHZUNİ

DOĞUMU : 1940 Yılının ilk aylarında, Maraş’ın Afşin İlçesinin Berçenek Köyünde doğdu.
ÖĞRENİMİ : Berçenek'in okulsuz yıllarında, Elbistan'ın Alembey Köyündeki Lütfü Efendi Medresesinde okudu ve Kur'an eğitimi aldı.

AŞIK MAHZUNİ, 1956 yılında Berçenek’e gelen ilk okuldan mezun oldu.

1957 Yılında Mersin Astsubay Okuluna başladı.

GEÇİMİ : 1968 Yılında kendi adına bir plak firması kurdu. Ama kısa zamanda bu firmayı batırdı.

CEZAEVİ : 1971 Yılındaki askeri darbeden sonra kurulan Nihat Erim hükumetinin, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarını idamdan sonra; Erim Erim Eriyesin  türküsünün plağını çıkardı ve bundan dolayı tutuklanıp dört ay cezaya çarptırıldı.

1973 Yılında halkı suça teşvik etmekten tutuklandı ve Ankara Sıkıyönetim Mahkemesinde yargılandı.

EVİ KUNDAKLANIR: 1972 de Antep'deki evi kundaklandı. Bunun sonucunda, Ozanın tüm ödülleri ve arşivinin yandığı söyleniyor.

DÜNYANIN 1. OZANI: 1998 Yılında, 58 kaset sahibi olan Mahzuni, dünyanın yaşayan üç büyük ozanı arasında birinci sırayı alır. Bir çok yabancı ülkede deyişleri değişik dillerde okunuyor.

MEDENİ HALİ: Evli, 8 çocuk, 4 torun sahibidir.

a) 17 Yaşındayken dayısının kızı ile evlenir. Bu evlilikten bir kızı olsa da, Mahzuni bu evliliği bir mektupla bitirir.

b) 1961 Yılında,  Ankara'da İtalyan asıllı Sovina (Suna) isimli bir kızla tanışır. Bu evlilikten üç çocuğu olur.

c) 1971  Yılında üçüncü eşi Fatma Hanım'la evlenir.

HASTALIĞI: 2001 Yılının  başlarında rahatsızlanarak, kalp ve solunum yetmezliği nedeniyle, JFK Hospital'da yoğun bakım altına alındı.

ÖLÜMÜ: 2002 Mayıs ayının 17'si Mahzuni Severler için kara bir gün. Almanya'nın Köln Şehrinde hayata gözlerini yumdu. Hacı Bektaş Veli Külliyesinin yakınındaki Çilehane adı verilen bölgeye defnedildi.

ESERLERİ

1.              Tüm türkülerinin yer aldığı 8 kitabı bulunan ozanın, Bektaşi Kültürünün ve Anadolu Ezgilerinin dünyaya tanıtılmasında önemli bir yeri vardır.

2.              1961 Yılından itibaren, gönül verdiği yoldan giderek, onlarca  plak ve kaset yaptı. Hakkında yazılan ve yazdığı kitaplar uluslararası edebi tartışmalara konu oldu.

----------------------------------------------------------------

şiiri

1.

ağlasam mı

mevlam gül diyerek iki göz vermiş

bilmem ağlasam mı ağlamasam mı

dura dura bir sel oldum erenler

bilmem çağlasam mı çağlamasam mı

yoksulun sırtından doyan doyana

bunu gören yürek nasıl dayana

yiğit muhtaç olmuş kuru soğana

bilmem söylesem mi söylemesem mi

mahzuni şerif’im dindir acını

bazı acılardan al ilacını

pir sultanlar gibi darağacını

bilmem boylasam mı boylamasam mı

-----

2.

yuh yuh

uzaktan yakından yuh çekme bana

sana senin gibi baktım ise yuh

efendi görünüp bütün insana

hakkın kullarını yıktın ise yuh

bu kadar milletin hakkın alanlar

onları kandırıp zevke dalanlar

diplomayla olmaz hakim olanlar

suçsuzun başına çöktüm ise yuh

ben insanım benden başlar asalet

asillere paydos  beye nihayet

şu insanlık derde girerse şayet

ona yar olmaktan bıktım ise yuh

yuh yuh soyanlara

soyup kaçıp doyanlara

insanlara kıyanlara

yuh nefsine uyanlara yuh

-----

3.

işte gidiyorum

çeşm-i siyahım

işte gidiyorum çeşm-i siyahım

önümüze dağlar sıralansa da

sermayem derdimdir servetim ahım

karardıkça bahtım karalansa da

haydi dolaşalım yüce dağlarda

dost beni bıraktı  ah ile zarda

ötmek istiyorum viran bağlarda

ayağıma cennet kiralansa da

bağladım canımı zülfün teline

sen beni bıraktın elin diline

güldün mahzuni’nin berbat haline

mervanın elinde parelense de

-----

4.

delaley

bağa girdim bağbanı yok

güle sordum figanı yok

sürüyü kurtlar dalamış

bu sürünün çobanı yok

ah ley delaley delaley

nereye başı delaley

dere kavuşur dereye

akar gider gemere’ye

savaşı girmiş yüreğe

yarası yok çıbanı yok

ah ley delaley delaley

nereye başı delaley

mahzuni’yim doğrusunun

dermanı yok mudur bunun

sevdaya giden yolcunun

çarığının tabanı yok

ah ley delaley delaley

nereye başı delaley

-----

5. 

al birini vur birine

yıkılası bozuk düzen

bıçak kemiğe dayandı

gayrı bize yazık düzen

gönlümüz kana bulandı

al birini vur birine

koydu bizi hiç yerine

vay boyunuz devrileydi

inandık körü körüne

ağar kara saçım ağar

hıçkırık sinemi boğar

bu yılda böyle giderse

başımıza taşlar yağar

al birini vur birine

koydu bizi hiç yerine

deli miydik serseri mi

inandık körü körüne

gel mahzuni söyle sözü

harap ettik yazı güzü

daha karanlık basmadan

üsküdar'ı geçti dürzü

al birini vur birine

koydu bizi hiç yerine

gönlümün gözü çıkaydı

inandım körü körüne

-----

6.

bu yıl benim

bu yıl benim yeşil bağım kurudu

dolu vurdu yapraklarım çürüdü

benim de saz tutan elim var idi

şimdi bir köşede yatar ağlarım

benim ile lokma yeyip içenler

gölgemin altında konup göçenler

sizi zalim dar günümde kaçanlar

ben kendi kendime çatar ağlarım

çırpına çırpına bir yuva kurdum

bebeği görmedim kundağı gördüm

deryada boğuldum karaya vurdum

çileden çileye bakar ağlarım

mahzuni şerif'im budur ahvalim

zamane bozulmuş insanlar zalim

kıyamete kadar gider bu halim

sabır edip matem tutar ağlarım.

AŞIK BEHLÜL ALİ

DOĞUMU: 1881 Yılında Maraş İlinin,  Elbistan İlçesine bağlı  Izgın Köyünde doğdu. Küçük yaşlarda başladığı aşıklığı ölümüne dek sürdürdü.

ÖĞRENİMİ:  Gençlik yıllarında bir süre medrese eğitimi gördü. Ancak çeşitli nedenlerle tamamlayamadı.

DEDELERİNİ TAKİP ETTİ: Karac’oğlan, Hezari, Şazi ve Şirazi’vari  şiirler yazan Aşık Behlül Ali, halkın geleneğinden kopmadı.  Elbistan ve Maraş yöresinde birçok şiiri türküleştirilen ozanın, birçok şiiri de yörede ağızdan ağza geçerek bugüne ulaştı.

GÜLLÜ FADİME: Ozanın elimize ulaşan, "Aşık Behlül ilen Güllü Fadime'nin Türküsü" adını verdiği elyazması şiir defterinden  ozana ilişkin bilgilere ulaşmak kabildir.

ÖLÜMÜ: 1956

ESERİ

a. "Aşık Behlül ilen Güllü Fadime'nin Türküsü" adını taşıyan ozanın elyazması defter,

b. Aşık Behlül Ali’nin hayatı ve şiirlerini içeren 232 sayfalık kitap, araştırmacı yazar Ali Karaçalı tarafından yayına hazırlandı ve TDK tarafından yayınlandı.

--------------------------------------------------------------

şiirinden örnekler

1.

Geldim

Büsbütün şavkın da tutmuş alemi

Parlıyor cemalin nur diye geldim

Ağılı hançeri vurdun sineme

Dertliyim hallerim sor diye geldim

Görmesin gözlerim ezel ben ölem

Sakınırım sana erişir âlem

Boyun usul boylu kaşların kalem

Saçından iki tel ver diye geldim

İçerimde yanar ateşin ördün

Hergiz iflah etmez şu beni derdin

Hey kız kerem eyle kolumu kırdın

Kırıldı kollarım sar diye geldim

Eydür Behlül Ali’m ecelin yakın

Atılma her yere sen seni sakın

Yedim şu feleğin ağılı okun

Derdimin ilacı var diye geldim

----

Gelir Gider

Gam kasavet çekme hey kömür gözlüm

Yiğidin başına iş gelir gider

Genç yaşında güzel seven yiğidin

Sinesinde yâre baş gelir gider

Nice diyem başa gelen halleri

Kömür gözlüm gel güldürme elleri

Hele bir parça da bekle yolları

Salarım selamın kuş gelir gider

Şifa olsun yediceğin yoğurtlar

Izgın’ın kenarı sıra söğütler

Aklı da olmayan babayiğitler

Yalancı dünyaya boş gelir gider

Behlül Ali’m der ki yoldaş yarenler

Azgın yaralarım yok mu saranlar

Olura olmaza sırrın verenler

Şu yalan dünyaya caş gelir gider

Ozan Virani'nin torunudur.

-----------------------------------------------------------------

AŞIK MELULİ

DOĞUMU: Maraş’ın Afşin İlçesinin Kötüre köyünde 1892 yılında  doğdu.

ASIL ADI: Asıl adı Karaca Erbil’dir.

VARLIKLI: Varlıklı bir ailenin çocuğudur.

ÖĞRENİMİ:  7-8 Yaşlarında okuma yazma öğrendi. 10 yaşında Afşin’de aile dostu olan bir Ermeni’nin yanına gönderildi. Ermeni okulunda okudu. Arapça, Ermenice, matematik ve edebiyat dersleri aldı.

GURBET: Halk edebiyatına ilgi duydu. Yöresindeki birçok âşığın yanı sıra kaynaklara geçmiş âşıkların da şiirlerini okuyarak kendini geliştirdi. Babası ile anlaşmazlığa düşünce,  eşini alarak  gurbete çıktı. Çeşitli yerleri dolaşıp, değişik insanlarla tanıştı.

AŞK VE SİYASET

Şiirlerinde insan sevgisinin yanı sıra politik taşlamalardan tasavvufa dek, birçok konuyu ele aldı.

EDEBİ HAYATI: Melûli mahlasının yanı sıra Latife mahlasını da kullandı. Şiirleri çeşitli dergi ve gazetelerde yayınlandı, birçok sanatçı tarafından bestelendi.

ÖLÜMÜ:  14 Kasım 1989 tarihinde  vefat etti.

ESERİ: “Melûli Divanı ve Aleviliğin, Tasavvufun, Bektaşiliğin Tarihçesi”, (+)

adıyla 1992’de yayınlandı.

----------------------------------------------------------------

ŞİİRLERİ

1.

biz dostuz

Ey gönül biz dostun devrişanıyız

Dergah-ı alamız dost otağıdır

Can teslim etmişiz koç kurbanıyız

Gerdana çalınan dost bıçağıdır

Cennete parasız zahide verdik

Cehennem korkusunu gönülden sildik

Huriyi gılmanı biz burda bulduk

Bizim cennetimiz yar kucağıdır

Okuduk Kur-an'da mana-ı hece

Bize ders veremez dede ile hoca

Muhammed miraca gidermiş gece

Bizim miracımız Dost otağıdır

Arapça bilmezsem Türkçe'dir sözüm

Dosttan gayrisini hiç görmez gözüm

Günde yüz bin kere sürerim yüzüm

Hac'c el-ekberimiz Dost ayağıdır

Söyletmeyin şu Meluli deliyi

Nideyim ben gelip geçen nebiyi

İsa gibi diri kalan ölüyü

Sol lebinden akan Dost ırmağıdır

-----

2.

suçum nedir

Söyle dilber suçum nedir

Seni candan sevdiğim mi

Seni ilah  gibi bilip

Sana gönül verdiğim mi

Aşık oldum mah yüzüne

Mailim ela gözüne

Söylenen her bir sözüne

Kanıp ta inandığım mı

Bu sevda gele başına

Kanlar karışa yaşına

Gece gündüz ateşine

Hiç durmayıp yandığım mı

Va'dına vefa var gibi

Safi lekesiz nur gibi

Tanrıya  güvenir gibi

Ben sana güvendiğim mi

Meluli’yem bahtım kara

Ben düştüm garip diyarda

Sen gibi gonca nigara

Bu kadar bağlandığım mı

-----

3.

güldürmedim 
bir gün seni

Güldürmedim nazlım bir gün ben seni

Bundan sonra yürü gül yavaş yavaş

Ya görürsün ya görmezsin sen beni

Artık defterinden sil yavaş yavaş

Yaprağım kurudu güllerim soldu

Senin de ikbalin yüzüne güldü

Kurtuldun kışımdan baharın geldi

Açılsın bahçende gül yavaş yavaş

Ümit yok görmeye bu gözler ile

Gönlüme teselli bu sözler ile

Tara zülüflerin mah yüzlerine

Dökülsün gerdana tel yavaş yavaş

Çoktan sönmüş idi sevgin aşikar

Bunu bilmez mi sandın yoksa hoş nigar

Beni böyle süründüren bir ikrar

Bilmiyorsan sen de bil yavaş yavaş

Yaptığım binayı yıkıp devirdin

Şeytanlara uydun plan çevirdin

Destan ettin ilden ile duyurdun

Sevinip gülüyor el yavaş yavaş

Zehirle yoğrulmuş vurduğun hançer

Bundan kurtulmaya ne çarem mi var

Çekerim bu derdi ölene kadar

Bilmek istiyorsan gel yavaş yavaş

Meluli kapında bendedir bende

Gönlüm ayrılmıyor sendedir sende

Meğerki bu ruhum çıka bedende

O zaman ayrılır yol yavaş yavaş

-----

4.

göresim geldi

Çok göresim geldi nazlı nigarım

Niçin söylemiyor bilmem dillerin

Bülbül gibi arttı ah-u figanım

Niçin açılmıyor bilmem güllerin

Talihim bozuktur ne deyim sana

Tazeleme derdim yazıktır bana

Yolun mu uğradı yoksa yabana

Niçin tebdil olmuş bilmem hallerin

Muhabbet neşesi gitmiş yüzünden

Doyulmazken şive ile nazından

Aşk pınarı sel olurken gözünden

Niçin akmaz olmuş bilmem sellerin

Aldanma bu güzel fani cihana

Ecel camın içirirler her cana

Sarılırken beyaz kollar gerdana

Niçin kalkmaz olmuş bilmem kolların

Bu fakir Meluli sana duacı

Hayır görmem bundan ey başım tacı

O güleç yüzlerin ne kadar acı

Niçin zehir olmuş bilmem balların

------

5.

tatlı günler

O ahd-ü peymanımızı

Unutma dilber unutma

Geçen tatlı günümüzü

Unutma dilber unutma

Yüzün acise ölürüm

Şaşırır deli olurum

Bu can senindir bilirim

Unutma dilber unutma

İncittimse her ne kadar

Aramızda bir ikrar var

Görüp sevinmesin ağ yar

Unutma dilber unutma

İki gözüm ağlıyor kan

Suçum çoktur bağışla sen

Ecel gelir ölürsem ben

Unutma dilber unutma

Melulin adına kurban

Zikri fikri sensin her an

Senin için bu da bir şan

Unutma dilber unutma

meluli

AÇIKLAMA

(+) Meluli’nin yaşamı  ve şiirleri torunu olan Latife Özpolat ve Hamdullah Erbil tarafından derlendi.

kaynak: Bekir Karadeniz

1900'den 2000'e Halk Şiiri

----------------------------------------------------------------